Een Bange Hond Helpen

Of je hond nu nieuwsgierig en speels is, aanhankelijk naar iedereen toe, of wat selectiever is in het kiezen van vrienden, en of hij meestal ontspannen en relaxed is of snel opgewonden raakt – alle honden kunnen angst ervaren.

Sommige honden zijn door genetica, eerdere ervaringen of trauma vatbaarder voor angst en stress, terwijl anderen van nature veerkrachtiger zijn en beter herstellen. Uiteindelijk kunnen angstaanjagende ervaringen of gebeurtenissen echter iedereen overkomen – hond of mens.

Elke hond heeft een eigen ‘persoonlijkheid’ – een deel daarvan hangt samen met hun ras en de eigenschappen waarvoor ze generaties lang selectief gefokt zijn. Een ander deel is te herleiden naar de specifieke genetica van hun ouders (ja, angstige ouders kunnen angstige nakomelingen voortbrengen!), en uiteraard spelen de specifieke ervaringen of het gebrek daaraan in hun leven ook een rol, samen met de training, gewenning en socialisatie die ze als pup van mensen hebben gekregen (of niet).

Daarbovenop zijn er de dagelijkse stressfactoren die elke hond ervaart en die invloed hebben op hoe goed ze om kunnen gaan met enge of onaangename gebeurtenissen. Een hond die een zeer ontspannen en zorgeloos leven leidt, zich veilig voelt en zelden stress ervaart, zal veel beter omgaan met een potentieel angstige situatie dan een hond die constant over zijn stressgrens heen wordt geduwd, acute of chronische pijn ervaart en zich niet veilig voelt.

Hoe beter we de tijd nemen om onze honden te begrijpen – te begrijpen wat angst kan veroorzaken, wat hun vermogen om met nare gebeurtenissen om te gaan kan beïnvloeden, en natuurlijk hoe angst bij hen eruit kan zien – hoe beter we kunnen voorkomen dat ze bang worden. En als ze toch bang zijn, kunnen we het herkennen en hen beter helpen en ondersteunen.

Angst bij honden is vaak de onderliggende oorzaak van veel gedragsproblemen, met name agressie, dus het is essentieel om eerst de angst aan te pakken. Als angst niet het probleem is, doe je geen kwaad door aan te nemen dat het er wel is en stappen te ondernemen om het te voorkomen. Omgekeerd, als angst wél het probleem is, maar je ervan uitgaat dat het er niet is en het daarom niet aanpakt, kun je schade veroorzaken en het probleem niet oplossen!

Veelvoorkomende Angstgerelateerde Gedragsproblemen:

• Geluidfobieën – angst voor vreemde of plotselinge geluiden.
• Hulpbronnen bewaken – angst om een waardevol object te verliezen.
• Angstagressie – (zowel hond-op-hond als hond-op-mens) komt voort uit angst, waarbij de hond agressief gedrag gebruikt om meer afstand te creëren of een interactie te beëindigen.
• Angst voor pijn – dit kan actuele pijn zijn of pijn uit het verleden. Dit uit zich vaak als angst voor een object (zoals een harnas), een locatie (zoals een deurpost of voertuig), maar kan ook overkomen als koppigheid, onbeleefdheid, of zelfs als ‘dominantie’ worden bestempeld. Dit gebeurt wanneer de hond een actie probeert te vermijden die pijn veroorzaakt of in het verleden heeft veroorzaakt, zonder dat de eigenaar zich daarvan bewust is.

Hoe ziet angst eruit bij honden?

We denken vaak dat angst eruitziet als een ineengedoken hond, met een poot omhoog, een gebogen rug, oren naar achteren, en die wegkruipt van het beangstigende object. Of als een hond die in blinde paniek wegrent of probeert te ontsnappen.

Angstige honden kunnen er inderdaad zo uitzien, maar heel vaak niet. Dit zijn juist de honden waarvan de angst verkeerd wordt geïnterpreteerd, wat vaak leidt tot verdere gedragsproblemen of zelfs bijtincidenten.

Minder voor de hand liggende tekenen van angst bij honden:

• Rond snuffelen.
• Voedselbeloningen snel pakken maar niet echt opeten.
• Niet in staat zijn eerder gewild voedsel te eten.
• Teruggetrokken of ‘stil’ gedrag.
• Zelfverzekerd ogend agressief gedrag – uitvallen, blaffen, achtervolgen.
• Overdreven speels, druk, springerig gedrag.
• Niet kunnen luisteren.
• Onwillig om te bewegen.
• Koppigheid.
• Weigeren gehoor te geven aan bekende commando’s.
• Intense, starende blikken.
• Lip optrekken.
• Verstijven.
• Janken of huilen.
• Pilo-erectie (haren op de schouders en rug staan overeind).

Dit is geen uitputtende lijst van minder voor de hand liggende tekenen van angst bij honden; echter, deze moeten in context worden genomen – context is alles! De hond die rond snuffelt op de plek waar net eten is gemorst, kan simpelweg een interessante geur oppikken, of de hond die uitgelaten is en rondstuitert, kan gewoon opgewonden zijn.

De omgeving is ook belangrijk – een hond die gromt tijdens het spelen van een trekspelletje thuis, betekent bijna zeker iets anders dan een hond die gromt onder een bankje in een druk winkelcentrum terwijl vreemde mensen proberen hem aan te raken!

Onze honden zijn veel waarschijnlijker gelukkig en ontspannen, zelfverzekerd en veilig in onze huizen of op zeer vertrouwde plekken, omringd door vertrouwde familieleden, waar nooit iets slechts is gebeurd. In nieuwe, of zeer drukke, overweldigende omgevingen kan dat zelfvertrouwen zomaar verdwijnen, en nu heb je een onzekere, bezorgde hond die zich misschien – en dus ook gedraagt – heel anders voelt! We moeten ook rekening houden met de keuzes die een hond heeft, en of hij zich bewust is van die opties.

Een losse hond, zonder lijn in een grote open ruimte, heeft veel keuzes; vluchten – wegrennen, vechten – agressie gebruiken om de dreiging weg te jagen, bevriezen – heel stil blijven staan en hopen dat de dreiging weggaat of dat de situatie eindigt, rommelen – rond snuffelen of een beetje gek doen in de hoop dat de situatie wordt geneutraliseerd, afgeleid of vermeden.

Een hond aan een korte lijn, in een kleine ruimte, of om een andere reden zich niet bewust van de keuzes (bijvoorbeeld een hond die eerder gestraft is voor wegbewegen van iemand of iets) heeft echt geen optie om weg te rennen, en beperkte mogelijkheid om te bevriezen of rond te rommelen, wat vaak ‘vechten’ als enige effectieve optie overlaat!

Tekenen van angst bij honden kunnen zijn:

• Rondlopen.
• Hijgen.
• Beven/trillen.
• Niet in staat zijn om tot rust te komen.
• Proberen zich te verstoppen.
• Speekselen.
• Geeuwen.
• Lippen likken.
• Whale eye (het wit van de ogen laten zien).
• Een poot optillen.
• Verlies van zindelijkheid.
• Blaffen.
• Grommen.
• Agressie.

Nogmaals, de context is belangrijk en je kunt een of twee van deze signalen zien, of veel. Sommige honden zullen op verschillende manieren proberen hun gevoelens over te brengen en anderen hebben misschien geleerd dat dit niet werkt, en zullen er dus een paar overslaan. Anderen, die door eerdere ervaringen hebben geleerd dat niets anders effectief is, zullen misschien meteen naar het laatste gaan... 

Of zelfs levenloze voorwerpen, geluiden, bepaalde omgevingen of locaties?

Angst bij honden komt meestal voort uit een gebrek aan positieve associaties of uit een negatieve associatie.

Dit betekent dat een puppy die niet gewend en gesocialiseerd is bij de dierenarts - ze zijn er niet alleen geweest om wat lekkers te krijgen en zich te laten verwennen, of ze zijn misschien nog nooit bij de dierenarts geweest (gebrek aan positieve associaties) - net zo bang kan zijn als een puppy die wel bij de dierenarts is geweest, maar die elke keer iets pijnlijks en onaangenaams is overkomen (negatieve associaties).

Het is makkelijk om in de val te lopen door te denken dat, omdat er niets is gebeurd dat we als beangstigend of onaangenaam beschouwen, de angst in je hond niet echt is of iets anders is (aandacht vragen, een watje zijn, onbeleefd of dom zijn).

Er zijn veel ongeziene dingen die stress en angst bij je hond kunnen veroorzaken. Van het koppelen van een reeks gebeurtenissen aan angst, tot een geluid, al deze dingen kunnen ervoor zorgen dat uw hond bang en angstig wordt. 

Angst bij honden kan heel triggerend zijn

Voor een hond kan de angst zelf het engst zijn - gewoon ergens zijn waar je niet vertrouwd bent, waar het heel luid is of dat heel vreemd ruikt, misschien met vreemden die onbekende dingen doen, kan al genoeg zijn om angst op te wekken. De hond loopt geen lichamelijk letsel op, er gebeurt niets dramatisch, maar... dit is nog steeds een enge ervaring voor je hond als hij zich bang voelt. 

De ene gebeurtenis aan de andere koppelen

Soms heeft een hond per vergissing de ene gebeurtenis aan de andere gekoppeld - de hond die bijvoorbeeld pijnlijk op een doorn stapt terwijl tegelijkertijd iemand zijn hand uitsteekt om hem aan te raken, kan de persoon die hem gaat aanraken koppelen aan de pijn in zijn poot.

Een reeks gebeurtenissen koppelen

Honden kunnen ook heel gemakkelijk opeenvolgingen van gebeurtenissen met elkaar in verband brengen - een angst voor onweer is bijvoorbeeld niet ongewoon en voor honden gaat dit gepaard met een daling van de luchtdruk die ze gemakkelijker voelen dan wij, vreemde geuren in de lucht, een donker wordende hemel - dit wordt heel gemakkelijk in verband gebracht met soortgelijke geluiden zoals iemand die aan een vuilnisbak trekt, 's nachts - hevige regen 's nachts - rommelende vrachtwagens.

Verbanden met historische gebeurtenissen 

Er kunnen nog verbijsterender verbanden worden gelegd - zoals de hond die doodsbang is voor veenvliegen (die ongevaarlijke grote wezens met bungelende poten die niet kunnen bijten of steken). Als de mens hier een hekel aan heeft of er bang voor is, kan de hond ongewoon, eng menselijk gedrag ervaren - mensen die piepen en rondfladderen - en dan rondspringen en naar de muren slaan met een vliegenmepper. Dit was een echt geval van gedrag, omdat deze verontrustende gebeurtenissen meerdere keren achter elkaar gebeurden en uiteindelijk resulteerden in een groeiende angst bij de hond, die dan in doodsangst reageerde op de aanblik van een veenvlieg, lang voordat de mens de aanwezigheid ervan opmerkte!

Mensen die hun uiterlijk veranderen

Er zijn veel dingen die wij als 'normaal' beschouwen, maar die honden niet als vanzelfsprekend beschouwen - een bekend persoon die zijn uiterlijk of bewegingen aanzienlijk verandert - door ongebruikelijke kleding aan te trekken zoals bij Tik Tok (nep hondenpak, hilarische dinosaurusoutfit) - of mensen die een kruk of rolstoel gebruiken of in een kano voorbij glijden.

Een fantastisch voorbeeld hiervan is de hond die een persoon op een paard ziet - als hij nog nooit een persoon op of van een paard heeft zien stappen, is de kans groot dat hij dit niet herkent als 'persoon + paard' maar als een soort monster! Dit geldt zelfs als de hond de ruiter heel goed kent, omdat het uiterlijk van de persoon, met name zijn contour of silhouet en de manier waarop hij beweegt tijdens het rijden, drastisch is veranderd!

Baby's kunnen honden ook bang maken!

Een ander voorbeeld zijn menselijke baby's - veel honden kunnen prima overweg met een baby die niet beweegt. Maar wanneer die baby begint te kruipen en zich optrekt om te gaan staan en wiebelt, kunnen de dingen veranderen. Nu zijn beweging en uiterlijk veranderd, nu is de peuter veel minder voorspelbaar, erg wiebelig en geneigd om plotseling te vallen of te gaan zitten en geneigd om grijpgrage en, in hondentermen, 'onbeleefde' dingen te doen (naar gezichten grijpen, naar voorwerpen grijpen, in ogen staren, kussen, aan trekken, bijten...). Wij zien een schattige peuter, maar de hond ziet misschien wel een heel intimiderend en verontrustend nieuw wezen!

Daarom zijn socialisatie en gewenning aan dingen waarvan we denken dat we ze nooit zullen tegenkomen, heel belangrijk. Onze hond zal waarschijnlijk meer dan 12 jaar leven - kunnen we echt garanderen dat we in die tijd nooit een wiebelende peuter zullen zien, of een persoon in een opblaasbaar T-rex pak of zittend op een paard?

Controleer regelmatig hoe uw hond zich voelt

• Wees in nieuwe situaties of op nieuwe plaatsen bereid om naar een rustigere plek te gaan, of om weg te gaan als dat nodig is.
• Let op de interacties van uw hond - sommige honden gaan niet weg van een interactie waar ze niet van genieten. Angstige honden kunnen verstijven in plaats van weg te gaan, dus reken er niet op dat ze een situatie die ze niet aankunnen vermijden of verlaten.
• Lees en bekijk video's over lichaamstaal van honden, er zijn er veel beschikbaar - en bekijk video's met het geluid uit, zodat u zich kunt concentreren op de hond en niet op de verteller (die het mis kan hebben!).
• Als uw hond naar u gromt, word dan niet boos of beledigd. Trek u in plaats daarvan terug, zoek uit wat u deed wat ze niet leuk vonden en zoek een conflictvrije manier om de situatie op te lossen.
• Als je hond gromt naar iemand anders - haal je hond dan onmiddellijk uit de situatie en zoek iets rustgevends om te doen (voer strooien in een activiteitenmat of in wat gras is een goede keuze).
• Leer meer over desensibilisatie en tegenconditionering - de twee opties die gedragsdeskundigen gebruiken om angst aan te pakken.
• Als je je zorgen maakt over angst en in het bijzonder angstgerelateerde agressie, neem dan contact op met een erkende professionele gedragstherapeut met ervaring in angstproblemen.

Desensibilisatie wordt vaak verkeerd begrepen - het zou een proces moeten zijn waarbij de hond wordt blootgesteld aan datgene waar hij bang voor is op zo'n manier dat hij niet echt bang is. Dit kan betekenen dat er meer afstand is, dat de gebeurtenis veel korter duurt of dat het geluid veel stiller is.

Als een hond bijvoorbeeld bang is als iemand de stofzuiger binnenbrengt en aanzet, dan kan het, om te desensibiliseren (DS), zijn dat de stofzuiger een paar seconden in de kamer wordt gebracht (of zelfs alleen in de deuropening als de angst extreem is) en niet wordt aangesloten, weggehaald, teruggebracht, weer weggehaald en opgeborgen. Je wilt dat de hond merkt dat het er is, maar dat het niet dichtbij genoeg is (of lang genoeg) om een reactie uit te lokken.

Herhaal dit een paar keer per week totdat de hond er geen last meer van heeft, en verhoog dan de blootstelling een beetje. De nieuwe DS-sessie kan dus zijn dat de stofzuiger iets langer wordt binnengebracht of dezelfde duur aanhoudt, maar nu wordt hij telkens aangesloten en onmiddellijk weer losgekoppeld.

Het is en moet een heel vervelend en saai proces zijn. Als dit proces een sterke reactie teweegbrengt of op de een of andere manier dramatisch is - dan wordt het verkeerd gedaan! In feite maak je de angst erger.

Desensibilisatie is geen overstroming. Overspoelen, waarbij het dier wordt blootgesteld aan iets angstaanjagends totdat het niet meer reageert, is ineffectief en wreed.

Tegenconditionering (CC) is nodig als het niet mogelijk is om te desensibiliseren - misschien maakt alleen al het zien van de stofzuiger de hond bang. In dit geval zouden we de stofzuiger helemaal achteraan in een grote kamer kunnen plaatsen, de hond binnenbrengen en hem onmiddellijk belonen met uiterst waardevol voedsel, en hem dan weer weghalen. Hier zouden we mogelijk niet eens wachten om te zien of de hond de stofzuiger heeft opgemerkt, om er absoluut zeker van te zijn dat we het probleem niet erger maken en de hond te ver pushen.

Voor deze methode is het belangrijk dat het voedsel niet wordt gebruikt om de hond dichter bij het enge ding te lokken - ook hoeft de hond niets te doen om het voedsel te krijgen, behalve in dezelfde kamer te zijn als de stofzuiger.

Om vooruitgang te boeken, kunnen we ze langer laten blijven, of de stofzuiger langzaam van links naar rechts laten bewegen, we kunnen het voedsel rondgooien zodat de hond er voortdurend aan wordt herinnerd dat hij verder weg kan gaan van de aanleiding voor zijn angst (dit helpt echt bij honden die vergeten dat ze dit kunnen doen en verstijven!).

Puppy's moeten worden gesocialiseerd en gewend, eerst bij de fokker en daarna wordt dit voortgezet in het nieuwe huis.

Socialisatie van puppy's

Puppy socialisatie betekent leren omgaan met andere dieren, inclusief mensen, wat niet betekent 'hoera ik mag iedereen begroeten die ik tegenkom' maar wel hoe je in hun buurt kunt bestaan, hoe je kunt begroeten maar ook hoe je kunt omgaan met niet begroeten. Hoe je voorbij loopt, hoe je zit en observeert, hoe je je opkrult, ontspant en negeert.

Puppy gewenning

Gewenning betekent leren dat alle vreemde geluiden, bezienswaardigheden, vreemde locaties en vreemde bewegingen van dingen allemaal 'prima' zijn.

Beide worden gedaan door de blootstelling en interactie zorgvuldig te beheren en door gebeurtenissen en ervaringen te koppelen aan hoogwaardig voedsel. 

Puppy's hebben een korte periode - tussen 4 en 12 weken, bij sommige rassen tot 16 weken en bij andere slechts 8 weken - waarin ze heel open staan voor nieuwe ervaringen en waarschijnlijk niet erg bang zijn. In deze periode moet het grootste deel van de socialisatie en gewenning plaatsvinden - maar dat betekent niet dat je je puppy aan alles moet blootstellen. Kwaliteit in plaats van kwantiteit is hier het sleutelwoord.

Het koppelen van hoogwaardig voedsel is echt de sleutel - het is de gemakkelijkste manier om een positieve associatie op te bouwen, maar het is ook heel gemakkelijk om te vergeten de moeite te nemen totdat de puppy laat zien dat hij ongerust is. Op dat moment stevent u af op 'te laat', wat later heel veel werk betekent met desensibilisatie en mogelijk tegenconditionering.

Wanneer u uw bange hond probeert te begrijpen en te helpen, is het altijd belangrijk om geduldig te blijven. Als je je hond opjaagt of hem dwingt 'zijn angsten onder ogen te zien', vergroot je de kans dat hij angstiger en banger wordt.

Als u meer manieren wilt ontdekken om uw hond te ondersteunen en te trainen, bekijk dan ons artikel over basistraining voor honden.